‘Nederland is als een ecosysteem waar niets meer bij kan, daarom is nu het moment om te snoeien’. Het was heldere taal die ‘undercover econoom’ Jona van Loenen uitsprak tegen de vele ondernemers die dinsdag 9 december naar de Eindejaarsbijeenkomst van de OHW in Lakehouse Binnenmaas waren gekomen. Van Loenens verhaal gaf volop stof tot praten tijdens het diner dat daarna volgde.
OHW-voorzitter Frank van den Ouden sprak in zijn openingswoord over een jaar vol uitdagingen dat achter ons ligt. ,,Er komen er nog genoeg bij. We hebben tekort aan personeel, aan ruimte en aan energie. Dat heeft effect op de economie, maar we gaan er weer tegenaan.’’
Belangrijke OHW-resultaten van het afgelopen jaar zijn volgens de voorzitter de uitgave van het nieuwe Manifest ‘Eiland onder spanning’, bedoeld als inspiratie voor ondernemers en politiek; de gesprekken over het Ondernemersfonds en over de Smart Campus; het toetreden tot de Regioboard Zuid-Hollandse Delta en de bijeenkomst met grote ondernemers en de gemeenten. Bovendien vroeg hij aandacht voor het Ondernemersgala in mei, waarvoor bedrijven kunnen worden genomineerd.
Daarna was het woord aan Van Loenen, hij is ondernemer, econoom, columnist en schrijver. Ook bekend als huiseconoom bij o.a. Vandaag Inside en Goedemorgen Nederland en als auteur van ‘Waarom de laagste prijsgarantie ervoor zorgt dat je te veel betaalt’.
Pseudo-voorsprong
Van Loenen nam zijn toehoorders mee op reis door de economie en belandde al snel in Amerika, dat als het heilige land wordt gezien. ,,De cijfers spreken boekdelen,’’ schetste Van Loenen. Tussen 2010 en 2023 groeide het Bruto Binnenlands Product (BBP) in Amerika met 79 procent, in Europa was dat in dezelfde periode 35 procent. ,,Amerika ligt mijlenver voor. Toch doen ze het helemaal niet beter dan wij. Hun BBP ligt hoger, maar de prijzen zijn daar ook veel hoger. Gecorrigeerd voor inflatie is Amerika slechts 8 procent harder gegroeid.’’
Van dat laatste percentage wordt 4,5 procent veroorzaakt door snellere bevolkingsgroei. Een ander deel door de arbeidsproductiviteit, ook al is de groei gelijk in Amerika en Europa. ,,Maar wij ruilen welvaart in voor vrije tijd, Amerikanen werken meer en harder.’’ Een derde factor die van invloed is op de geringe groei zijn de schulden van het land. De schuldquote is gestegen van 55 naar 122 procent. ,,Het is een pseudo-voorsprong waar weinig van overblijft.”
Toch moet Europa ook keihard aan de bak, stelde Van Loenen. Een aantal industrieën doet het goed, maar gemiddeld kan het beter. De ene econoom zal zeggen dat het goed gaat, de ander beweert slecht. Volgens Van Loenen hebben ze allebei gelijk. De koopkrachtstijging, de lage werkloosheid, de meer dan 10 miljoen mensen die aan het werk zijn en het geringe aantal faillissementen zijn positief.
,,Maar kijk je naar de economie van morgen, dan zie je dat Nederland is gezakt op de mondiale innovatie-index, dat onze concurrentiekracht is afgenomen en dat structurele kosten voor bedrijven door regeldruk fors zijn gestegen,’’ schetste de econoom aan de hand van cijfers. Tel daarbij op de omzetgroei van 3,2 procent tegen 3,3 procent inflatie én het feit dat 73 procent van de ondernemers de coronaschuld nog moeten afbetalen.
Potje Jenga
Volgens Van Loenen gebruiken we de economie als een potje Jenga, waarbij het doel is zoveel mogelijk blokjes uit de houten toren te halen en deze vervolgens bovenop te plaatsen, totdat de toren instabiel wordt en bezwijkt. ,,De overheid doet er alles aan om ervoor te zorgen dat onze koopkracht vooruit gaat, maar haalt daarvoor blokken uit het fundament: het klimaatfonds is afgeschaft, investeringen worden uitgesteld en op onderwijs wordt zwaar bezuinigd. Dat loopt verkeerd af. De toren staat op instorten, daar betalen we allemaal de rekening voor.’’
Het is volgens Van Loenen tijd voor ‘nieuwe blokken’, door te innoveren, keuzes te maken, minder regels op te leggen en te investeren. ,,Je kunt ook blokjes leggen zonder blokjes eruit te halen. Onze economie is als een volgepropt ecosysteem, zo’n glazen pot met planten waar je verder niks aan hoeft te doen en maar doorgroeit. Dat is de huidige status van onze economie, veroorzaakt door ons eigen succes. Vanaf de jaren ‘70 is er alleen maar gezaaid. Nu is het tijd om te snoeien, zodat er weer ruimte is om te groeien. We hebben tekort aan personeel, aan materiaal en aan ruimte. Die situatie is nog nooit voorgekomen en toch houden we de oude economie in stand,’’ hield Van Loenen de ondernemers voor.
Thuisland
Snoeien kan door sectoren af te stoten. Belangrijke vragen daarbij zijn: wat voegt weinig economische waarde toe, wat vereist veel ruimte en wat vereist veel migranten. De aanwezige ondernemers noemden landbouw, veeteelt, groene energie, bio-industrie en logistiek. Van Loenen focuste op logistiek en distributiecentra: tussen 2010 en 2023 is het aantal verdubbeld, de oppervlakte van alle centra omvat 10.000 voetbalvelden, goed voor 400.000 tussenwoningen. 37 procent van de 1 miljoen arbeidsmigranten werkt in deze centra. ,,We verdienen er niets aan, aangezien driekwart van deze centra in handen is van buitenlandse investeerders. Het gros van de arbeidsmigranten pot zijn verdiende geld op voor familie in het thuisland.’’
Nu de werkloosheid onder de 5 procent ligt en de werkgelegenheid hoger is dan ooit tevoren, is het moment om keuzes te maken door sectoren met toekomst te kiezen en daar volledig op in te zetten. Belangrijke sleutelmarkten zijn innovatieve chemie, digitale diensten, defensie, biotechnologie, machinebouw en halfgeleiders. ,,De overheid legt de snelweg en de vangrails aan. Laat dan de markt en de ondernemers maar komen,’’ sprak Van Loenen. ,,We moeten dit niet doen uit angst, maar op basis van vertrouwen. De ondernemer is voor de samenleving niet de koe die wij maar kunnen blijven melken, maar het paard dat de kar trekt.’’
Die uitsmijter leverde Van Loenen een luid applaus op en een mooie afsluiter van OHW-voorzitter Frank van den Ouden: ,,Keuzes maken is belangrijk, anders wordt er voor je gekozen.’’
Tekst: Joke Waltmans, Text Only
Elke avond op de hoogte van het laatste nieuws uit de Hoeksche Waard? Schrijf je dan hier in voor onze gratis nieuwsbrief.
